Hareketlerimiz istemli olarak çalışan iskelet kaslarının kasılması ile gerçekleşir. İskelet kasları miyofibril denilen liflerden oluşur. Miyofibriller ince aktin ve kalın miyosin denilen liflerin oluşturduğu yapılardır.Kas hücresinin sitoplazmasına miyoplazma denir.İçerdiği çok sayıda miyoglobin nedeniyle kırmızı renklidir.Çizgili kaslarda miyofibriller ile miyoplazma oranı kasların kasılma gücünü ve dayanıklılık özelliğini belirler.Miyofibril yönünden zengin kas beyaz kas olarak, miyoglobinin kas lifleri içinde yoğun olarak bulunduğu kaslarda kırmızı kaslar olarak anılır.
Fonksiyonel olarak kaslar hızlı kasılan güçlü veya yavaş kasılan dayanıklı kas lifleridir. Bu açıdan beyaz kaslar güçlü kasılmalar ile kısa süreli hareketleri, kırmızı kaslar ise yavaş kasılan dayanıklı hareketleri sağlarlar.Kısa süreli patlamalı hareketler esnasında kasılan beyaz hızlı kaslar serbest oksijen kullanmaz.Oysa kırmızı yavaş kaslar hareket esnasında oksijen kullanır.
Bu çözümleme ışığında kas liflerini üçe ayırabiliriz.
1) Hızlı kasılan,beyaz,oksijen kullanmayan
2) Hızlı kasılan,beyaz ve oksijen kullanan
3) Yavaş kasılan,kırmızı ve oksijen kullanan
Kas liflerini kullandıkları enerjiye göre de üçe ayırabiliriz
1)ATP ve kreatin fosfat kullanan
2)glukojen ve kreatin fosfattan enerji üretip kullanan
3) glukojen ve yağ asitlerinden enerji sağlayan.
ATP DÖNGÜSÜ
Her tip kas lifinin kasılması sürecinde enerji kaynağı olarak ATP kullanılır. Kas kütlelerinde hızlı kasılan ve oksijen kullanmayan beyaz kaslar hareket esnasında kasta hazır bulunan ATP'yi kullanırlar.Bu depo az ve sınırlı olduğundan egzersizin süresi kısa olur.Hızlı kasılan ve oksijen kullanan beyaz kaslar ise hareket esnasında, kaslarda glukozun sentezi sonucu birikmiş glukojenin mitokondria içinde oksitlenerek yani yanarak açığa çıkarttığı enerjiyi depolayıp yeniden oluşan ATP'yi enerji olarak kullanırlar.Yavaş kasılan ve oksijen kullanan kırmızı kaslar ise serbest yağ asitlerinin mitokondria içinde oksitlenmesi ile açığa çıkan enerjiyi ATP'ye çevirirler.
Yağ kaybını en üst düzeye çıkarmak ve ATP'nin yeniden üretilmesini sağlamak ve yağ asitlerinin en üst düzeyde yanmasını gerçekleştirecek bir egzersiz programı kas lif tiplerini göz önüne alarak hazırlanmalıdır. Bu açıdan esas olarak kırmızı kas lifleri ve beyaz kaslar ard arda çalıştırılmalıdır.
Beyaz kasların oksijen kullanar çalışması ancak %70 yoğunlukta ağırlıklar ile yapılan 10-15 tekrarlı hareketler sürecinde gerçekleşir.Bu süreçte ilk aşamada (1-4 tekrar) kaslarda hazır bulunan ATP ve CP enerji sağlar, hareketin uzaması sonucunda (4-15 tekrar) kaslarda depolanmış glukojen oksitlenerek ATP'nin yeniden üretilmesini sağlar. Bundan sonra hemen ardınca yapılacak olan sette %30-40 ağırlık dozajı kullanılarak 30-50 tekrar yapılan harekette enerji kaynağı olarak amino asit ve yağ asitlerinin sitrik asid döngüsüne girerek ATP oluşturması sonucunda ortaya çıkan enerji kullanılır.Bunun pratikte anlamı, yağ yıkımı kaslardaki glukojen depolarının yıkılmasıyla başlar ve kas yağ yıkımı şeklinde devam eder.Buradan hareketle maksimum enerji tüketimi ancak tüm kas tipi liflerinin ard arda kullanılması ile mümkündür.
EN ÜST DÜZEYDE YAĞ KAYBI İÇİN ;
a) Egzersiz esnasında yüksek oksijen sağlanmalı(alınan ve taşınan oksijen arasındaki denge)
b) Antrenmanın şiddeti zorlanma sınırına yakın olmalı ancak dozaj aşılmamalı,
c) Devamlılık esas olmalı yani egzersiz hemen hergün yapılmalıdır.
Kaynak-Prof.Dr. Şener Üşümezsoy
İ.Ü.Mühendislik Fakültesi
Mineroloji Anabilim Dalı
Fonksiyonel olarak kaslar hızlı kasılan güçlü veya yavaş kasılan dayanıklı kas lifleridir. Bu açıdan beyaz kaslar güçlü kasılmalar ile kısa süreli hareketleri, kırmızı kaslar ise yavaş kasılan dayanıklı hareketleri sağlarlar.Kısa süreli patlamalı hareketler esnasında kasılan beyaz hızlı kaslar serbest oksijen kullanmaz.Oysa kırmızı yavaş kaslar hareket esnasında oksijen kullanır.
Bu çözümleme ışığında kas liflerini üçe ayırabiliriz.
1) Hızlı kasılan,beyaz,oksijen kullanmayan
2) Hızlı kasılan,beyaz ve oksijen kullanan
3) Yavaş kasılan,kırmızı ve oksijen kullanan
Kas liflerini kullandıkları enerjiye göre de üçe ayırabiliriz
1)ATP ve kreatin fosfat kullanan
2)glukojen ve kreatin fosfattan enerji üretip kullanan
3) glukojen ve yağ asitlerinden enerji sağlayan.
ATP DÖNGÜSÜ
Her tip kas lifinin kasılması sürecinde enerji kaynağı olarak ATP kullanılır. Kas kütlelerinde hızlı kasılan ve oksijen kullanmayan beyaz kaslar hareket esnasında kasta hazır bulunan ATP'yi kullanırlar.Bu depo az ve sınırlı olduğundan egzersizin süresi kısa olur.Hızlı kasılan ve oksijen kullanan beyaz kaslar ise hareket esnasında, kaslarda glukozun sentezi sonucu birikmiş glukojenin mitokondria içinde oksitlenerek yani yanarak açığa çıkarttığı enerjiyi depolayıp yeniden oluşan ATP'yi enerji olarak kullanırlar.Yavaş kasılan ve oksijen kullanan kırmızı kaslar ise serbest yağ asitlerinin mitokondria içinde oksitlenmesi ile açığa çıkan enerjiyi ATP'ye çevirirler.
Yağ kaybını en üst düzeye çıkarmak ve ATP'nin yeniden üretilmesini sağlamak ve yağ asitlerinin en üst düzeyde yanmasını gerçekleştirecek bir egzersiz programı kas lif tiplerini göz önüne alarak hazırlanmalıdır. Bu açıdan esas olarak kırmızı kas lifleri ve beyaz kaslar ard arda çalıştırılmalıdır.
Beyaz kasların oksijen kullanar çalışması ancak %70 yoğunlukta ağırlıklar ile yapılan 10-15 tekrarlı hareketler sürecinde gerçekleşir.Bu süreçte ilk aşamada (1-4 tekrar) kaslarda hazır bulunan ATP ve CP enerji sağlar, hareketin uzaması sonucunda (4-15 tekrar) kaslarda depolanmış glukojen oksitlenerek ATP'nin yeniden üretilmesini sağlar. Bundan sonra hemen ardınca yapılacak olan sette %30-40 ağırlık dozajı kullanılarak 30-50 tekrar yapılan harekette enerji kaynağı olarak amino asit ve yağ asitlerinin sitrik asid döngüsüne girerek ATP oluşturması sonucunda ortaya çıkan enerji kullanılır.Bunun pratikte anlamı, yağ yıkımı kaslardaki glukojen depolarının yıkılmasıyla başlar ve kas yağ yıkımı şeklinde devam eder.Buradan hareketle maksimum enerji tüketimi ancak tüm kas tipi liflerinin ard arda kullanılması ile mümkündür.
EN ÜST DÜZEYDE YAĞ KAYBI İÇİN ;
a) Egzersiz esnasında yüksek oksijen sağlanmalı(alınan ve taşınan oksijen arasındaki denge)
b) Antrenmanın şiddeti zorlanma sınırına yakın olmalı ancak dozaj aşılmamalı,
c) Devamlılık esas olmalı yani egzersiz hemen hergün yapılmalıdır.
Kaynak-Prof.Dr. Şener Üşümezsoy
İ.Ü.Mühendislik Fakültesi
Mineroloji Anabilim Dalı


