Yaris Bisikleti

Belki yaniliyorum ama bu forumda "yaris bisikleti" diyen bir yorumcuya "yol bisikleti demek istiyorsunuz galiba" cevabinin geldigini hatirlar gibiyim. Turkiye'de butun bisikletlerin agir celikten oldugu Pinokyo, Peugeot, Polo, vs doneminde, yani 70'li yillarda biz "10 vitesli," ince lastikli, dusuk gidonlu bisikletlere "yaris bisikleti" derdik. Yillar icinde teknoloji ile birlikte terminoloji ithalati da oldu. Coktandir nispeten elit tartisma ortamlarinda "yaris bisikleti" yerine "yol bisikleti" denildigini goruyorum. Foruma "yol bisikleti nedir?" diye sorsam veya "niye 'yaris bisikleti' demiyoruz?" diye serzeniste bulunsam muhtemelen iki tur cevap gelecek. 1. Yol bisikleti, yaris bisikleti de dahil olmak uzere ozellikle asfalt yollara uygun butun bisikletleri kapsayan bir kavram. 2. Artik yaris bisikletinden bahsetmek istedigimizde sadece "yol bisikleti" diyoruz. Her iki aciklama yabanci sitelerde "road bicycle" icin verilen celiskili tariflere uygun. Bisiklet Forum'da "yol bisikleti" bolumune baktigimda, hemen hemen sadece yaris bisikletleri goruyorum. Bu durumda, Forum ikinci tanimlamayi benimsemis gorunuyor. Zaten ikinci el bolumunde asfalta uygun olup yaris bisikleti olmayan bisikletlere "citybike" (sehir bisikleti) deniliyor. Bu durumda eger yaris bisikletinden bahsediyorsak hangi terim daha makbul, bildigim kadariyla Turkce sozluklerde bulunmayan "yol bisikleti" mi yoksa simdilerde biraz kucumsenen "yaris bisikleti" mi? Veya soyle sorayim, "yaris bisikleti" kavrami nicin aforoz edildi? Ne tur bir kavramsal zorunluluk "yol bisikleti" nin one cikmasina yol acti?

Yarış Bisikleti şeklinde teleffuz edilirse professiyonel bir çağrışım yapar.

Yol Bisikleti derseniz hobi kullanıcısına kadar hitap edersiniz.

"Yarış bisikleti" çok yüzeysel bir tanımlama olduğu için. Örneğin yarış bisikleti deyince şunlardan hangisini anlamamız gerekir? Bir pist yarış bisikleti de olabilir, bir downhill yarış bisikletide olabilir, bir yol yarışı bisikletide olabilir, bir xc yarış bisikletide olabilir.... olabilir de olabilir kısaca

Ben tek başına "yarış bisikleti" denilince bunlardan hangisi kasdediliyor anlayamıyorum. Ama yol bisikleti denilince bana iki tip bisiklet çağrıştırıyor. Profesyonel yarışlar için bir yol bisikleti, yada amatör bir yol bisikleti. Bana bu terim doğal olarak profesyonel bir downhill bisikleti çağrıştırmıyor. Hal böyle olunca da yol bisikleti daha yerinde oluyor.

@Aytaç Biber

Bu cevapla birlikte oznellige bodosloma girmis oluyoruz. Kelimelerin hafizalari vardir ve "yol bisikleti" nin lisanimizda sahip oldugu kisacik gecmis sebebiyle sokaktaki adamin kafasinda Lance Armstrong'un bindigi bisikleti aninda cagristirma ihtimalinin hayli dusuk oldugunu saniyorum. Siradan insanlarin katildigi bir anket dusunun, elinizde bir tane "yaris bisikleti" resmi veya fotografi olsun, katilimcilara bu nedir diye sorun. Kac tane "yol bisikleti" cevabi gelirdi? (Veya bir "downhill" bisiklet gosterin. Kac kisi "yaris bisikleti" derdi?")

@hakano

Burada şuna dikkat etmen gerekir ama Hakan. Yol Bisikleti kavramını zaten işin içinde olan insanlar kullanıyor, yani artık bisiklet hakkında bazı şeyler kafasında oturmuş olan insanlar. Yoksa tabi ki sokaktaki adama sorsan yarış bisikleti der. Ben cevap verirken kendi açımızdan bakarak cevap yazdım, sokaktaki bisikletin b sinden anlamayan sarı çizmeli mehmet ağa nın bakış açısı ile değil

@Aytaç Biber

Benim de sorgulamaya calistigim bu. "Yol bisikleti" henuz bizim sozluklerimize girmis bir kavram degil ve sadece "bazi seyler kafasinda oturmus" bisikletciler tarafindan kullaniliyor. Sorun su ki "yol bisikleti" ithal bir kavram ve henuz toplumsal "imgelem" de pek bir karsiligi yok. Ve eger "yaris bisikleti" anlaminda kullaniliyorsa hangi kavramsal ihtiyac sebebiyle kullanildigi, yani senelerin "yaris bisikleti" kavraminin nesinin eksik oldugu bana gore mechul. Elit bisikletcilerimizin "yaris bisikleti" ni atip "yol bisikleti" ne gecerken ciddi bir entellektuel veya dilbilimsel tartisma yaptiklarindan da emin degilim.

Bence bu kadar takılmana gerek yok. Bana göre "Yol Bisikleti" yukarıda ilk mesajımda yazdığım nedenlerden ötürü "Yarış Bisikleti" tanımlamasından çok daha doğru ve yerinde.

Birde unutmadan şu var, 70 ve 80 li yılların başlarında ya da çok daha öncesinde, yani o zamanlar yol bisikletleri için yarış bisikleti dendiği dönemlerde sadece iki tip bisiklet vardı. Şehir bisikletleri ve 28 inch yol yarış bisikletleri. Günümüzdeki gibi bir bisiklet çeşitliliği yoktu, dağ bisikletleri, urbanlar zartlar zurtlar yoktu, bunlar hep yeni icat olmuş bisikletler. Bisiklet dünyasına 80 lerin sonu ve 90 ların başında girmeye başlamış türler. Bu sebeple o zamanlar yarış bisikleti denilince sadece yol yarış bisikletlerinin insanın aklına gelmesi çok normal çünki başka tip bir yarış bisikleti yok dünyada. Ama dediğim gibi, günümüzde artık böyle birşey yok, tür tür çeşit çeşit sınıflarda profesyonel yarış bisikletleri var artık.

@Aytaç Biber


Aytac, eger bahsettigin cesitlilik asfaltta kullanilan bisikletler icin genelleyici bir terim olarak "yol bisikleti" kavramini Turkce'ye dayatti ise, orada bir sorun yok. O anlamda "yol bisikleti" nin bir ihtiyaca cevap verdiginden rahatlikla bahsedilebilir. Ama sen onu soylemiyorsun. Benim itirazim "yol bisikleti" nin munhasiran "yaris bisikleti" anlaminda kullanilmasina ve "yaris bisikleti" teriminin itibarsizlastirilmasina. Bir kere daha soylemis olayim: Eger bisikletle ilgisi sadece binmis olmakla sinirli egitimli veya egitimsiz (ister is dunyasinin temsilcileri veya universite mezunlari ister ilkokul terk) genis bir kitle arasinda bir anket yapilsa, tanidik bir kavram olma anlaminda "yaris bisikleti" "yol bisikleti" ne uzak ara galip gelir. Cunku toplumsal muhayyilede "yaris bisikleti" nin karsiligi var. "Sari cizmeli Mehmet Aga" diyerek kestirip atamayiz cunku sozluklere giren kavramlar genel kabulu ve dogruyu yansitir. Diger taraftan, bu forumda farkli bir baslik altinda "yol bisikleti" nedir veya neleri icerir diye sorsak ortaya kafa karisikligi yansitan oznel tanimlarin cikacagindan suphem yok. (Soz gelimi Halil "yol bisikleti" ni "hobi," "yaris bisikleti" ni "profesyonellik" ile ozdeslestirirken senin ilk tepkin - "yaris bisikleti" icin - "yuzeysellik" oldu.) "Yaris bisikleti" nin Turkce'de senelerdir denk dustugu bir kavram var. Bu aynen Ingilizce'deki "racing bicycle" gibi oturmus ve kadim bir kavram. (Senin "yuzeysellik" itirazina iyice uc bir ornekle soyle cevap vermis olayim. Kobay kelimesinin Ingilizce karsiligi "guinea pig" dir. "Guinea pig" denilince Ingilizce'yi ana lisanlari olarak konusanlarin aklina o sevimli hayvanlardan baska birsey gelmez, kimse de "ya bu hayvan ne domuz ne de Gine'li. Nicin buna 'guinea pig' diyoruz" demez.)
Dedigim gibi "yol bisikleti" terimine ozellikle veya sadece asfaltta kullanilmak uzere imal edilmis butun bisikletler anlaminda hicbir itirazim yok. O zaman hos geldi sefa geldi. Yok dagdan gelip bagdakini kovacaksa, yani bildigimiz "yaris bisikleti" nin yerine gececekse "nicin" diye sorma hakkim var. Cevabi da henuz verilmedi. Acikcasi bisiklet forumlarinda veya elit bisikletci cevrelerinde "yol bisikleti" nin benim itiraz ettigim anlamdaki kullaniminin bu camiaya ait bir "jargon" yaratma cabasinin urunu oldugunu dusunuyorum. Forum kullanicilari "hic de oyle degil" diye itirazda bulunacaksa, o zaman guzelim "dag bisikleti" yerine nicin basliklarda "MTB bisikleti" deniliyor diye sormak gelir aklima. MTB teknik bir terim degil. Bildigimiz "dag bisikleti" nin Ingilizce kisaltmasi. Ingilizce'deki "mountain" da Turkce'deki "dag" dan daha itibarli birsey degil.