Aerobik dayanıklılık günümüzde dayanıklılık sporlarında performansa etki eden en önemli faktör olarak kabul edilmektedir.Uzun süreli sportif faaliyetlerde organizmanın temel enerji kaynağı aerobik enerji sistemidir.Pek çok sporcuda antrenmanlar sonucu ortaya çıkan performans artışının ölçüsü aerobik dayanıklılıktaki artıştır.Şimdi bu sistemin nasıl çalıştığına detaylı bir şekilde bakalım ; Egzersiz, kastaki sınırlı glukojen deposu sona erdiğinde ya da ciddi dehidratasyon ( sıvı kaybı ) geliştiği zaman son bulur. Kişinin tolere edebileceği uzun süreli egzersiz yoğunluğu bir kaç temel faktör tarafından belirlenir. En önemlisi kardiyovasküler ( kalp damar sistemi ) sistemin O2 taşıma kapasitesidir. Bu aşamada solunum sisteminin vücuda O2 sokma özelliğinin sınırlayıcı bir faktör olmadığı, yani soluk alıp verme esnasında aldığınız O2 nin miktarının yeterli olduğu labaratuvar çalışmalarında ispatlanmıştır. Ancak egzersizle birlikte vücudun O2 ihtiyacı arttıkça solunum sisteminin vücuda soktuğu ve kardiyovasküler sistemin dokulara taşıdığı O2 miktarı artar. Ancak bu artış öyle bir noktaya gelir ki, solunumla aldığınız O2 artsa bile kanda dokulara taşınan O2 miktarında bir artış olmaz. İşte O2 kullanımının artmadığı başka bir deyişle aldığınız O2 ile kanınızda dokularınıza taşınan O2 arasında bir dengesizliğin ortaya çıktığı bu noktaya maksimal O2 tüketimi noktası anlamına gelen " VO2Max " denir. Bu değer kişinin bir dakikada kg başına dokulara taşınan ve kullandığı O2 miktarı olarak belirlenir.Şu şekilde formüle edilmiştir:33.3+(x-150)*0.178.Formül açılımı şöyledir; Kişi 12 dakikalık cooper testi ile koşabileceği max mesafe ölçülerek bir dakikada aldığı mesafe hesaplanır ve 150 sabiti bundan çıkarılarak 0.178 ile çarpılır ve 33.3 sabiti ile toplanır.Çıkan sayı kişinin VO2Max değeridir.Bu değerin en yüksek bisikletçide çıktığı ve 92.5 ml/dak/kg olduğu iddia edilmektedir.Bu değerin kutup köpeklerinde 240 ml/dak/kg olduğu belirlenmiştir. Düzenli ve kontrollu olarak şiddeti giderek arttırılan antrenmanlarla VO2Max değeri çok belirgin bir artış gösterir.18-22 yaşlarda en yüksek değerine ulaşan VO2Max otuzlu yaşlardan itibaren hareketsizlik,sigara kullanımı,kilo alımı ve yaşlanmaya bağlı olarak düşüş gösterir.Bu noktada yapılan testler antrenmanın dayanıklılıktaki artışa katkısının 1)kas fibrillerindeki mitokondri artışı ve 2) kasın kılcal damar yoğunluğundaki artışın neden olduğudur.
LTVO2 ; Laktat eşiği üretilen laktatla kandan uzaklaştırılabilen laktat arasında bir dengesizliğin ortaya çıktığı noktadır.Anaerobik eşik olarakta adlandırılan laktat eşiği performansı sınırlayıcı bir faktördür.Egzersiz devam ediyorken ve yeterli O2 olmasına rağmen glukojen yıkımı sonucu oluşan prüvat asidinin artık sitrik asit döngüsünden artmaya başladığı, kapasitesinin üstüne çıktığı noktada enerji açığını anaerobik yollar kapatır.Daha anlaşılabilir olması açısından; yani kişi yalnızca aerobik antrenmanlar yaparak bir noktaya kadar gelebilir, o noktadan sonra ki bu nokta genellikle yarışların sonlarıdır.İşte bu noktada vücutta aşırı yüklenme sonucu oluşan enerji açığı anaerobik kapasite tarafından karşılanır.Laktat antrenmanı yapmayanlar son metre veya km de yorgun düşerek performans kaybına uğrarlar.Bir laboratuvar çalışmasında aynı performansı gösteren iki bisikletçi grubunun VO2Max ları arasında %18 lik bir fark olmasına rağmen tüm sporcuların LTVO2 leri aynı çıkmıştır.Benzer bir çalışmada bu kez her iki gruba %80-90 yoğunlukta pedal çevirtilmiş ve laktat eşiği düşük olan grup iki kat süre ile diğer grubu geçmiştir.Sonuç olarak ; sabit VO2Max değerlerinde performans süresinin laktat eşiği ile daha yakından ilişkili olduğu anlaşılmıştır.Ancak bu sonuç kesinlikle VO2Max ın değerini azaltmaz çünkü LTVO2 eşiği ancak çok geniş tabanlı VO2Max çalışmalarıyla oluşturulabilir.VO2Max ı bir binanın temeli, LTVO2 yide binanın katları olarak algılayabiliriz.Temel na kadar sağlam olursa o kadar fazla kat çıkılabilir.
Kaynak-Dr:Ahmet Korkmaz ve Dr:Özdal Etlik
Gülhane Askeri Tıp Akademisi Fizyoloji Anabilim dalı
LTVO2 ; Laktat eşiği üretilen laktatla kandan uzaklaştırılabilen laktat arasında bir dengesizliğin ortaya çıktığı noktadır.Anaerobik eşik olarakta adlandırılan laktat eşiği performansı sınırlayıcı bir faktördür.Egzersiz devam ediyorken ve yeterli O2 olmasına rağmen glukojen yıkımı sonucu oluşan prüvat asidinin artık sitrik asit döngüsünden artmaya başladığı, kapasitesinin üstüne çıktığı noktada enerji açığını anaerobik yollar kapatır.Daha anlaşılabilir olması açısından; yani kişi yalnızca aerobik antrenmanlar yaparak bir noktaya kadar gelebilir, o noktadan sonra ki bu nokta genellikle yarışların sonlarıdır.İşte bu noktada vücutta aşırı yüklenme sonucu oluşan enerji açığı anaerobik kapasite tarafından karşılanır.Laktat antrenmanı yapmayanlar son metre veya km de yorgun düşerek performans kaybına uğrarlar.Bir laboratuvar çalışmasında aynı performansı gösteren iki bisikletçi grubunun VO2Max ları arasında %18 lik bir fark olmasına rağmen tüm sporcuların LTVO2 leri aynı çıkmıştır.Benzer bir çalışmada bu kez her iki gruba %80-90 yoğunlukta pedal çevirtilmiş ve laktat eşiği düşük olan grup iki kat süre ile diğer grubu geçmiştir.Sonuç olarak ; sabit VO2Max değerlerinde performans süresinin laktat eşiği ile daha yakından ilişkili olduğu anlaşılmıştır.Ancak bu sonuç kesinlikle VO2Max ın değerini azaltmaz çünkü LTVO2 eşiği ancak çok geniş tabanlı VO2Max çalışmalarıyla oluşturulabilir.VO2Max ı bir binanın temeli, LTVO2 yide binanın katları olarak algılayabiliriz.Temel na kadar sağlam olursa o kadar fazla kat çıkılabilir.
Kaynak-Dr:Ahmet Korkmaz ve Dr:Özdal Etlik
Gülhane Askeri Tıp Akademisi Fizyoloji Anabilim dalı
